Küba’da devrimciler, kendilerinden önce başka başka kıtalardaki ve kültürlerdeki ezilenler, başkaldıranlar ve devrimciler ile paylaştıkları “tarihsel görevi”, kendi sembol ve bayraklarıyla betimlediler. İşte tarihin sayfalarına çalınan devrimci renkler ve işaretlerin tarihi…
Kızıl, kara, yıldız, orak, çekiç, kitap, kalem, çark, çapa, maşeta, tarihler, sayılar, isimler, kısaltmalar… Adalet, eşitlik, özgürlük için, ezilen sınıflar, halklar isyan ederken, örgütleriyle, ordularıyla başkaldırırken, savaşırken bu işaret ve renkleri kullandı. Her bir mücadele, kendinden önce gelenin ve mücadelesini devraldığı geleneğin bayrağını ve işaretini yükseltti.
Küba devrimini gerçekleştiren Fidel ve yoldaşlarının 26 Temmuz Hareketi, hâlâ köşegenle bölünmüş ve üzerinde “M-26-7” ya da “26 Julio” yazan kızıl-siyah bayrakla onurlandırılıyor bugün. Moncada Kışlası baskınının yapıldığı günden ismini alan hareketin bayrağı, özellikle devrimin yıldönümünde, zaferin anısının yaşatıldığı müze ve bazı devlet dairelerinde resmi Küba bayrağıyla aynı yükseklikte dalgalandırılıyor. Bayraktaki kızıl ve siyahın, Che’nin ve daha sonra Fidel’in dillendirdiği “Patria o Muerte!” (Ya Vatan Ya Ölüm!) parolasını betimlediği belirtiliyor. Kızıl, zaferi ve uğrunda ölünen mücadeleyi, siyah ise ölümü, yitirileni… Küba’da devrim adına canını yitirenler uğruna taşınan siyahı komünistler ilk defa 26 Temmuz Hareketi içerisinde benimsiyor ve taşıyor. Daha sonra Afrika’daki halk kurtuluş hareketlerinin bayraklarına taşınacak olan siyahın tarihsel yeri “kızıl”dan sonra geliyor.
Kanla yazılan tarih: Ezilenler başkaldırıyorBayraklar ve sembollerle ilgilenenler kızıl ve siyahı bayraklarında ilk kullananların korsanlar olduğunda hemfikir. “Jolly Roger” olarak bilinen siyah bayrak üzerinde beyaz kuru kafa sembolü, yerini kimi zaman kızıla bırakıyor. Eğer korsanların saldırdığı gemi ya da filo teslim olmazsa… Ölüm fermanı anlamına geliyor. Kızıl bayrağın sınıf mücadelesi tarihindeki yerini kesin olarak korsanlara bağlamanın çok doğru olmadığı konusunda araştırmacılar ortaklaşıyor, ancak ilk defa onlar akıl erdirmiş.(*)
Kızıl bayrak, isyan tarihinde ilk olarak köleler tarafından kullanıldığı belirtilir. Kızıl bayrak Britanya'da ilk olarak Merthyr ayaklanması sırasında Galler’de dalgalandırılıyor.
1831 yılında, William Crawshay'in sahibi olduğu kömür madenlerinde çalışan işçilerin bazılarının işten atılması, kalan işçilerin de ücretlerinin düşürülmesi kanlı bir ayaklanmaya yol açar. Madendeki işçiler, ücretlerin eski haline getirilmesi ve işten atılan işçilerin geri alınması talebiyle protesto eylemlerine başlar, patronun geri adım atamaması sonucu grev kararı alır. Yayılan grev dalgası hak talebinin yükselmesiyle birlikte büyük bir eyleme dönüşür, esnafın, şehir merkezinde ekmek fiyatları üzerine yaptığı toplantıdan haberdar olan işçiler, toplantının yapıldığı hanın önüne kadar ilerler. Burada Britanya askerlerince durdurulan işçiler, temsilci yollayarak, ekmek ve peynir fiyatlarının eski haline döndürülmesine ilişkin taleplerini yinelerler. Ancak talepleri kabul edilmez ve eylemlerine son vermeleri istenir. İşçiler dağılmayı reddedince üzerlerine ateş açılır ve çoğu işçi hayatını kaybeder.
Bunun üzerine işçiler daha da öfkelenerek eylemin çapını büyütür ve ölen arkadaşlarından birinin kana bulanmış gömleğini bir sopanın ucuna takarak bunun etrafında yeniden toplanırlar. Diğer yerleşimlerden insanların da katılımıyla kent işgal edilir. Mayıs ayından Ağustos ayına kadar süren işgalin ardından büyük bir askeri birlikle burjuvazi kenti yeniden ele geçirir ve isyanın öncüleri idam edilir.
Kızıl bayrak Fransa’da öncülerin elinde görünür. Fransız Devrimi yıllarında Jakoben kulübünün bayrağı kızıldır. 1848’de Marx ve Engels tarafından Komünist Manifesto’nun yayımlandığı, Luis Philippe ile birlikte Fransa’da işçi sınıfının ve mücadelesinin yükseldiği dönemde kızıl bayrak artık tartışmasız işçilerin bayrağıdır. 1848’de, mücadele sürecinde, kızıl bayrağın Fransa’nın resmi bayrağı olması talebi Lamartine tarafından hükümete önerilir. Öneri reddedilir ve Fransız devrimindeki üç renkli bayrak kabul edilir, üç renkten ilkinin kızıl olması kararlaştırılır.
1848 sürecinin ardından 1871’de kızıl bayrak artık uluslararası bir anlam kazanacaktır. Paris Komünü’nde işçi sınıfının bayrağı kızıldı, sınırları aştı. Kızıl, uluslararası işçi sınıfının kendi devletini kurma fikrini somutlarken, insanlığın umutlarını Paris sokaklarından dünyadaki diğer mücadelelere taşıdı. Rusya’da olduğu gibi…
Kızıl yıldız ve orak çekiçBirinci paylaşım savaşında ve öncesinde emperyalistler kendi ulusal bayraklarını yükseltirken Rusya’da iktidarı ele geçiren Bolşevikler işçilerin uluslararası bayrağını, kızıl bayrağı yükseltiyordu. İlk işçi devleti Sovyetler Birliği (SSCB), işçilerin “kızıl bayrağıydı”. Sovyetler kızıl bayrakla birlikte sosyalizm mücadelesine yeni bir sembol ekledi. Orak çekiç ve kızıl yıldız…
Çekiç sanayi işçisini, orak tarım işçisini, yıldız ise sosyalizmin ordusunu simgeler. İlk başlarda SSCB’nin bayrağı düz kızılken, orak çekiç, sadece askeri arma ve madalyalarda kullanılıyordu. Beyazların yenilmesi ve Rusya’yla diğer ülkelerde işçi iktidarının kesinleşmesiyle orak çekicin kullanımı resmileşti. Orak çekiç ve kızıl yıldız 1924’ten sonra resmi olarak SSCB bayrağında yerini aldı.
Kızıl yıldız, ilk başlarda Birinci Savaş’ta yer alan ve başkaldıran Rus askerlerinin kullandığı semboldü. Kullanılagelen, sadece kenarları kırmızı renkli olan beş kenarlı yıldız, Troçki komutanlığındaki Kızıl Ordu askerlerinin içi dolu beş kenarlı yıldızı oldu ve arma olarak taşındı. İç savaş dönemi fotoğraf ve afişlerinde görülebileceği gibi kızıl yıldız Bolşevik askerlerin üniformalarında yer aldı. Beş kenarlı yıldızın işçi, köylü, asker, öğrenci ve aydın kesimi, kızılınsa sosyalizm mücadelesini temsil ettiği kabul edildi. Kızıl yıldız SSCB bayrağında altın sarısı halini alırken, ordu bayraklarında kullanılmaya devam etti.
Komünist Enternasyonal’de yer alan, SSCB ve Çin Halk Cumhuriyeti çizgisindeki partiler, kendi ülkelerinde verdikleri mücadelede orak çekiç ve yıldız sembollerini bayraklarında taşıdılar. SSCB ve Çin Halk Cumhuriyeti ile birlikte dünyanın üçte birinin bayrağı kızıl bayrak olurken, Yugoslavya, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti (KDHC) ve Demokratik Alman Cumhuriyeti (DAC) kendi bayraklarında orijinal figürleri kullandılar. Vietnam ise Çin gibi kızıl arka alanda sarı yıldızı kullanıyor.
Yugoslavya ve KDHC kendi ulusal renkleri üzerine yıldızı, DAC üç renkli Alman bayrağını esas aldı. 1848 devrimleri sürecinde şekillenen siyah, altın sarısı ve kızıl renkli bayrağı temel alan DAC, 1959 yılından sonra ortasında kızıl arka alanda iki buğday buklesiyle çevrili çekiç ve pergel kullanıldı. BU bayrakla DAC tarım ve sanayi işçisiyle mühendisliği simgeliyordu.
Ulusal Kurtuluş ve sosyalizm mücadeleleri: AK-47 ve Kızıl YıldızKüba’da 1953’te Fidel ve yoldaşlarının Moncada baskınıyla başlayan ve 1959’da Havana’nın ele geçirilişiyle zafere ulaşan 26 Temmuz Hareketi’nde gerillalar kızıl-siyah bayrak taşıyor, Che yıldızlı beresiyle boy gösteriyordu. Latin Amerika’daki silahlı antiemperyalist ve devrimci mücadelelerinin rengi haline gelecek olan kızıl ve siyahı 26 Temmuz Hareketi’nden sonra ilk kullanan ve daha ünlü (**) hale getiren, Nikaragua’da FSLN oldu. Sandinist Ulusal Kurtuluş Cephesi (Frente Sandinista de Liberación Nacional) aynı bayrağı kullanarak, üzerine örgütün isminin baş harflerini yerleştirdi.
Sandinistler dışında kızıl ve siyah bayrak Afrika’da ulusal kurtuluş mücadelesi veren örgütlerce kullanıldı. Angola’da Portekiz’e karşı bağımsızlık mücadelesi yürüten Angola Halk Kurtuluş Hareketi (MPLA) kızıl-siyah bayrağın üzerinde sarı yıldız kullandı. Bayrak renkleri ve sembolleri 26 Temmuz Hareketi ile Vietkong bayraklarının karışımıdır. Angola, bağımsızlık savaşı ile Portekiz’deki devrim sonrasında bağımsızlığına kavuşur. Bayraktaki kızıl ve siyah korunurken, bayrağın ortasında, bir orak çekiç gibi birleştirilmiş çark ve maşeta ile yıldız iç içe bulunur. Çark işçilerle sanayiyi, maşeta tarımı ve silahlı mücadeleyi, yıldız ise dayanışmayı simgeler. Bayrağın renginin kızıl-siyah olmasında, Che’nin Angola’daki bağımsızlık mücadelesine katılmasının etkisini unutmamak gerekir.
Diğer Portekiz sömürgesi ve Angola ile aynı dönemde bağımsızlığını kazanan Mozambik, bayrağında AK-47 bulunduran tek ülkedir. Kızıl üstüne sarı yıldız devrimci dayanışmayı, kitap aydınlanmayı, kitap üstünde AK-47 bağımsızlık savaşını, silahla çakışan çapa ülkedeki tarımsal üretimi betimler. Bayrak, Mozambik Kurtuluş Ordusu FRELIMO’nun bayrağının yeniden düzenlenmiş halidir.
Batı Almanya’da Vietnam savaşı döneminde faaliyetini sürdüren Kızıl Ordu Fraksiyonu AK-47’yi bayrağında kullanan en ünlü örgüttür. RAF olarak bilinen örgüt, ülkede özellikle ABD üslerine ve Nazi kalıntısı sermayedarlara düzenlenen suikast ve bozgunlarla dikkat çekmiş, Ortadoğu’daki halk kurtuluş örgütlerinden destek bulmuştur.
Emrah Kartal (soL)
(*) Jolly Rogger Alman ikinci ligindeki St. Pauli takımı taraftarları tarafından kullanılmaktadır. Hamburg kentinin bu semti bir dönemler açık şehirdi ve korsanların uğrak yeriydi. Şimdi Almanya’daki Neo-Nazi gruplara karşı net tavır alan bir kulüptür. Korsan bayrağının en ilerici hali bu olsa gerek.
(**) Ünlü İngiliz Punk Rock grubu The Clash Aralık 1980’de çıkardıkları albüme “Sandinista!” adını vermişlerdi. Albüm Rollingstones dergisinin tüm zamanların en iyi 500 albümü listesine girdi.
